Dit wordt een hele bijzondere avond met “De gitaren des doods” [Portugees: Auto da Catingueira] – een Braziliaanse opera (in het Nederlands) door het Apollo Ensemble!
Kom mee naar de kleurrijke muzikale wereld van de binnenlanden van Brazilië. De opera “de gitaren des doods” werd geschreven door componist Elomar Figueira Mello in de traditie van de oude Italiaanse opera, maar zit ook vol elementen uit de cultuur van de Sertão van Bahia: melodische en ritmische lijnen, recitatieven die verwijzen naar de oude troubadourskunst en Iberische Romantiek.
Het verhaal: een volksverhaal uit Bahia
Het verhaal gaat over Dassanta, een meisje van nederige afkomst, begiftigd met een schoonheid “nog mooier dan de dood” die haar het voorwerp van lust door mannen (de musici) en afgunst door vrouwen maakt. Haar leven is een legende geworden. Dassanta, de dochter van een cowboy, hoedt de geiten van haar vader in het ‘veld van de zeven sterren’. Ze heeft aanvankelijk een hekel aan het harde en eenzame leven dat ze leidt, totdat ze verliefd wordt op een muilezelman, waarbij de verteller niet met zekerheid kan zeggen of ze ermee getrouwd is of er alleen mee slaapt… Zeker is dat vele mannen achter haar aanzitten waardoor de bruisende wereld (de stad) voor haar binnen handbereik ligt. Maar aan de andere kant voelt ze de sterke band met haar ‘veld van zeven sterren’.
Het werk bereikt zijn hoogtepunt tijdens een muziekwedstrijd, waarin de muzikanten elkaar herkennen als rivalen voor de liefde van het herderinnetje, en de vijandigheid tussen hen gaat verder dan de grenzen van de muzikale verzen, wat leidt tot geweld dat uitmondt in een tragedie
Verhalen uit boekjes aan een koord
De gitaren des doods, ofwel Auto da Catingueira is een cordel opera. Cordel literatuur is Braziliaans nationaal erfgoed. Cordel – koord – verwijst naar boekjes die aan een koord hangen op de kermis of markt. Het zijn vaak oude volksverhalen die in de vorm van een gedicht werden opgeschreven en ook ter plekke werden voorgedragen of gezongen.
Deze vorm is door de Portugese kolonisten in de 16e eeuw meegenomen vanuit Portugal en is in Europa verdwenen maar heeft zich in Brazilië doorontwikkeld.
“Auto da catingueira” bestaat uit vijf van die cordel boekjes, die als vervolgverhaal aan het koord hangen.
Elomar heeft op ingenieuze wijze het verhaal als uitgangspunt voor zijn gedichten genomen en op muziek gezet. Zijn wens om het in de volkstaal van het publiek te laten zingen was de reden om het te vertalen. Door pure schoonheid van deze unieke gedichten vond de vertaling de weg naar de uitgever Ezo Wolf en zal het ook met uitleg verkrijgbaar zijn.
Foto: Leonardo Marani
Het Apollo Ensemble kwam tijdens een tournee in Brazilië in aanraking met het werk van Elomar. Het idee om deze opera met barokinstrumenten uit te voeren werd door Elomar direct omarmd. Zo werd het plan geboren voor deze internationale coproductie waarbij de wereldberoemde Braziliaanse regisseur, Andre Heller Lopes, garant staat voor een mooie uitgebalanceerde regie en het Apollo Ensemble voor een muzikaal sterke uitvoering.
Uitvoerenden:
Apollo Ensemble
Viool – David Rabinovich, Daphne Oltheten
Blokfluiten & hobo – Robert de Bree
Contrabas – Jesse Solway
Fagot – Thomas Oltheten
Gitaar – João Omar
Klavecimbel – Marion Boshuizen
Zangers:
Dassanta – Bobbie Blommesteijn (sopraan)
Cantador – Nick van Kuipers (tenor)
Narrator – Marcel van Dieren (bariton)
Tropeiro – Hidde Kleikamp (bariton)
Artistieke leiding – David Rabinovich
Regie & decor, kostuums – André Heller Lopes
Muziek & tekst – Elomar Figueira Mello
Arrangement – Henrique Gomide
Vertaling – Mendel Hardeman
Dit project is gerealiseerd dankzij steun van Fonds Podiumkunsten, het Cultuurfonds en Provincie Flevoland.
